Verticaal wonen voor psychogeriatrische woongroepen. Vrij vertaald betekent het dat demente ouderen in een woongroep beneden leven en boven slapen. Eigenlijk net zoals thuis dus, en die omschrijving past perfect bij de visie van zowel architect Evelien van Veen van van Veen Architecten als zorgorganisatie Viattence. Zij werkten intensief samen in opdracht van Vitaal ZorgVast om het nieuwe woonzorgcentrum in Heerde vorm te geven.

“Drie losse gebouwen, gesitueerd om een tuin met een voorzieningengebouw centraal in het midden, als een soort hof,” omschrijft Van Veen de nieuwbouw. “En in die gebouwen organiseren we de woongroepen verticaal. Beneden wonen, boven slapen. Je komt binnen in de hal waar het toilet zich bevindt en waar zelfs een ruimte is om zelf de was te kunnen doen. Dan zijn er de woonkamer met een serre en de keuken als centrale elementen. En de bewoners draaien mee in het huishouden. Eigenlijk,” zegt ze, “is het net een grote eengezinswoning, met heel veel slaapkamers.”

Risico


Geen deur gaat op slot, en bewoners zijn vrij om te gaan en staan waar ze willen. Is dat niet risicovol? Moet je de bewoners niet beschermen? “Natuurlijk is er begeleiding nodig, maar hoe zelfstandiger men blijft, hoe minder snel de dementie zich ontwikkelt. Zeker bij dementie is het belangrijk dat bewoners mobiel blijven, in beweging zijn.

We nodigen ze met dit ontwerp zoveel mogelijk uit om zelf actief te blijven. Lekker de tuin in als je dat wilt en zelf zoveel als mogelijk de regie te houden over het dagelijks leven. Zelf beslissen wanneer je naar je slaapkamer gaat bijvoorbeeld.

Met huidige domotica is veel mogelijk,” legt Van Veen uit. “De huizen beschikken over een eigen lift. De chip die de bewoners bij zich dragen zorgt er bijvoorbeeld voor dat de lift stopt op hun etage en alleen de deur van hun eigen slaapkamer open gaat als ze die naderen. Daarmee bevorderen we dat iemand met dementie volgens zijn eigen dagritme kan wonen en geholpen wordt in de oriëntatie. Prachtig dat technologische ontwikkelingen dit mogelijk maken.”

Vrijheid


De technologie en de hedendaagse visie van Viattence gaven Van Veen de mogelijkheid om de nieuwbouw echt naar behoefte van de bewoner te ontwikkelen. “Hoe helderder de visie en de input van de zorgaanbieder, hoe beter wij als architecten kunnen ontwerpen,” zegt zij daarover. “We hebben ook nu nog steeds veel overleg met onder andere het personeel. Ook die geven aan resultaat te zien in het werken in een thuisomgeving, waar je gezellig samen kookt, dan in een steriel ogende plek waar je een opgewarmde magnetronmaaltijd voorschotelt.

Het personeel laat de bewoner zijn dagritme zoveel mogelijk houden. Die vrijheid willen ze zo lang mogelijk ondersteunen. Zo geven ze de bewoner de ruimte om zelf oplossingen te vinden, het nog eens zelf te proberen en stimuleren ze activiteiten zoals het wandelen, ontspannen of zelfs werken in de tuin.”

Integreren


De tuin vormt de verbinding tussen de gebouwen, maar ook met de wijk. Er staan geen hekken omheen maar een groene haag, eenieder is welkom. “Deze bewoners zijn ook gewoon inwoners van de wijk. Wonen en zorg integreren in zowel de huidige stedenbouwkundige situatie als in de nieuwe te realiseren woningbouwopgave. Dat is toch een mooie opgave voor de toekomst van Nederland.

De groep ouderen die zware zorg nodig heeft groeit nog steeds, de vraag naar kleinschalig wonen neemt ook toe, daar kunnen we anders voor gaan bouwen. Je moet mensen niet uit de samenleving plukken als ze ouder worden, zoals voorheen gebeurde in de grootschalige verzorgingstehuizen, maar ze juist er middenin laten staan.” Van Veen denkt even na en zegt dan: “Het is een interessante en ook urgente noodzakelijke opgave. Veel contact en overleg onderhouden met de zorgpartij, de eindgebruiker, vergelijkbare woonconcepten evalueren en de samenwerking met een goed ontwerpteam is essentieel voor een geslaagd project. Uiteindelijk zorg je samen met een goed team voor het beste resultaat.”