In Zaandam verrijst momenteel een splinternieuw ziekenhuis. Op het Koningin Julianaplein is het in 2016 nog een komen en gaan van bouwbedrijven, materiaalleveringen en de kleine en grotere mijlpalen die de voortgang van de bouw van zo’n enorm project markeren. Kenmerkend aan het project is de intensieve samenwerking tussen het ziekenhuis en partner Vitaal ZorgVast. Volgens Machteld Braunius, Adjunct-directeur bij Vitaal ZorgVast, is deze vernieuwende vorm van samenwerking een van de beste manieren om waarde te creëren voor alle betrokken partijen.

Het thema van deze editie van Zorgvastgoed Magazine past perfect bij het Zaanse project én bij Machteld Braunius zelf. We zijn aan het goede adres als we het over waardecreatie in zorgvastgoed hebben. “Ik ben daar erg enthousiast over, ja,” zegt Braunius. “Ik vind het een erg goed model om van tevoren na te denken waar je je op wilt richten. In ons geval gaat dat echt over klantwaarde.”

“In het midden van die samenwerking, die driehoek, staat klantwaarde als thema met dikgedrukte letters geschreven.”

En met ons bedoelt Braunius Vitaal ZorgVast, ontwikkelaar voor duurzaam zorgvastgoed waarvan ze medeoprichter is. Vanuit het Bunnikse kantoor werkt ze intensief samen als Allinatiepartner van  het Zaans Medisch Centrum als opdrachtgevende partij en BAM als opdrachtnemende partij . “In het midden van die samenwerking, die driehoek, staat klantwaarde als thema met dikgedrukte letters geschreven. Het Zaans Medisch Centrum (ZMC) kijkt naar de patiënten en de bewoners in de regio hoe zij met het nieuwe ziekenhuis waarde kunnen toevoegen. BAM bekijkt als bouwende partij hoe zij voor het ZMC waarde kunnen creëren door hun manier van werken in de realisatie en exploitatie en wij als Vitaal ZorgVast zoeken naar die waarde in de samenwerking,” aldus Braunius.

Meer waarde door minder vallen

Waarde voor een patiënt zit hem in zachte factoren als ervaring en beleving. Hoe word je als patiënt ontvangen? Kun je zelfstandig gemakkelijk je weg vinden en is je verblijf prettig?

Braunius: “Het heeft veel met gevoel te maken, maar ook met hardere factoren. Is het ziekenhuis zo gebouwd dat jij daar veilig beter kan worden? Dit is het eerste ziekenhuis in Nederland waar de patiënten op dezelfde manier in de kamers georiënteerd zijn. Dit betekent dat patiënten op één bepaalde manier in de kamers liggen en het materiaal om de patiënt overal op dezelfde plek is gesitueerd, zodat het personeel niet elke keer hoeft na te denken wat in welke kamer zich links of rechts bevindt. Daarnaast is in veel ziekenhuizen de positie van het bed ten opzichte van het sanitair per kamer verschillend. Uit onderzoek blijkt dat één van de redenen voor valincidenten is dat mensen vallen als ze op zoek gaan naar het toilet. Dat is natuurlijk erg vervelend en bevordert het herstel niet. Het ZMC heeft daarom op basis van de Lean-filosofie gezegd: wij zorgen dat in het ontwerp elke kamer bed en materiaal hetzelfde is georiënteerd en het sanitair heel dichtbij het bed wordt gesitueerd. Op deze manier proberen we fouten bij het gebruik van materiaal en valincidenten van patiënten te voorkomen.”

Loopafstanden

“Verder is in het ontwerp heel goed gelet op de loopafstanden. Belangrijk voor het personeel maar vooral ook voor de patiënt. Een voorbeeld daarvan is dat de verspilling op het gebied van transport (lopen) voor totale zorgpad arthroscopie in de nieuwbouw met 75% verminderd is: van 2,2 km nu naar 700 m straks. Dat scheelt anderhalve kilometer. Best prettig als je pijn aan je knie hebt! Dit zijn duidelijke ontwerp-uitgangspunten die als het goed is waarde creëren. In de toekomst gaan we natuurlijk ook meten of in het nieuwe ziekenhuis bijvoorbeeld minder valincidenten zullen optreden dan in het huidige ziekenhuis.”

“Er zijn goede installaties, maar niets vervangt de ervaring van de frisse lucht op je gezicht”

 

Maakt een ziekenhuis je nou ook echt beter? De omgeving waarin je je bevindt, is van groot belang is voor je herstel. “De architecten van Mecanoo, die het ontwerp hebben gemaakt, kijken heel goed vanuit gebruikersperspectief. Ook hier is vanuit waarde gekeken: in de polikliniek is op tijd op een afspraak komen, dus wayfinding, iets waar veel aandacht naar uit is gegaan in het ontwerp. In de kliniek is comfort juist een belangrijke waarde, waardoor daar veel aandacht is voor prettig verblijven. Wij vinden dat de patiënt zelf in staat moet zijn de temperatuur in zijn kamer te regelen. Of even lekker het raam open te zetten. Je kunt je goed voorstellen dat dat soms heerlijk is als je je ziek voelt. Er zijn goede installaties, maar niets vervangt de ervaring van de frisse lucht op je gezicht,” legt Braunius uit.

“Dit zijn aspecten die met healing environment te maken hebben. Een gespecialiseerde architect heeft ons daarover geadviseerd. Ook hebben we advies gevraagd aan een partij die veel werkt met slechtziende mensen. We worden allemaal ouder en leven langer, waardoor in de toekomst steeds meer ouderen het ziekenhuis zullen bezoeken. Uit onderzoek is inmiddels bekend dat veel ouderen problemen hebben met het zicht. Zij hebben ons geadviseerd over het kleurgebruik en contrast zodat ook goede zichtbaarheid de patiënt ondersteunt in zijn verblijf.”

De inrichting en het kleurgebruik zijn dus toekomstbestendig. “Klopt, maar het gaat er ook om dat je je op je gemak voelt. Het moet ondanks de reden van verblijf toch een prettige beleving zijn. Ik denk dat dit het eerste ziekenhuis is met een glijbaan,” vervolgt Braunius met een glimlach. “Kinderen kunnen hier vanaf glijden, en er staan meer speelse elementen op de planning. Het ziekenhuis wordt de helft kleiner, maar door de Lean aanpak is er ruimte voor dit soort initiatieven.”

Visie

Een prettige omgeving  en een slimme manier van inrichten zorgen voor een meerwaarde voor de patiënt, voor de zorg. Aan de kant van het vastgoed zien we waardecreatie door de manier van samenwerken tussen het ZMC, BAM en Vitaal ZorgVast.

Braunius: “Het begint met een visie. Veel zorgvastgoed in ons land wordt op traditionelere manier gebouwd: eerst een ontwerp, dan de bouwende partij, die er vervolgens in de bouw achter komt dat onderdelen van het ontwerp niet werken. Dit betekent meerkosten en een vertraging. Terwijl als je de bouwer vroeger aanhaakt en in gesprek laat gaan met de ontwerper en opdrachtgever, je deze problemen eerder tackelt. De dialoog verplaatst zich naar een eerdere fase in het proces. Je gaat veel eerder met alle betrokken partijen om tafel, omdat je over de levensduur van het project meer waarde wilt creëren. Dit betekent dat je aan de voorkant van het project meer inspanning moet verrichten om het proces vorm te geven, maar daarmee koop je een behoorlijk aantal risico’s af en bereik je veel meer efficiëntie. Het tempo ligt hoger en je komt -op een andere manier- tot resultaten, waardoor de mijlpalen elkaar ook sneller opvolgen.”

Over de grenzen

Vitaal ZorgVast werkt als partner van het ziekenhuis met een integraal contract. Ontwerpen vanuit de levensduurgedachte: hoe gedraagt het gebouw zich in het 25-jarig onderhoud en beheer? In het contract is er zelfs uitdrukkelijk voor gekozen om ook schoonmaak en energie mee te nemen. Bijzonder, want er is nog geen Nederlands ziekenhuis dat voor de komende 25 jaar onderhouden wordt door een bouwer.

BAM is daarnaast verantwoordelijk voor de BREEAM Very Good-certificering, het moet dus een heel energiezuinig gebouw worden. “We hebben een DBMO-contract (design, build, maintain, operate) en dat betekent dat het belang onderkend wordt om in het ontwerp al veel beter na te denken over bijvoorbeeld materiaalkeuzes. Hoe kun je zo’n ziekenhuis nou zo goed en slim mogelijk schoonhouden.  Dit zijn een heleboel keuzes die je achteraf niet meer kunt maken. Wij moesten dat in het voortraject doen en dat is heel intensief. Zeker als je bedenkt dat wij door de manier van samenwerking ook nog in staat zijn geweest om de ontwikkel- en bouwtijd met een jaar terug te dringen,” zegt Braunius.

Een goed begin is dus zelfs meer dan het halve werk? “Jazeker, maar omdat je veel voor de eerste keer doet blijft het ook spannend. Het is voor de eerste keer dat de schoonmaak uitbesteed wordt aan een bouwende partij. Nu heeft BAM inmiddels al wel behoorlijk wat ervaring opgedaan met langjarige contracten op het gebied van onderhoud en beheer, maar ook het energiestuk is spannend. BAM is verantwoordelijk voor de gebouwgebonden kosten dus we gaan heel goed kijken hoe het gebouw gebruikt gaat worden. Ze garanderen dat dit een energiezuinig gebouw is, als zij het gebouw straks niet energiezuinig genoeg gemaakt hebben dan zijn de kosten daarvan voor BAM.”

“Bij alles wat nieuw is, moeten partijen verkennen hoe je dat doet met elkaar.”

Het is wel een hele omschakeling, normaal gesproken liggen al die risico’s bij de opdrachtgever en in dit geval neemt de bouwende partij veel van die risico’s over. “Ja, maar anders krijg je die vernieuwing niet,” zegt Braunius stellig.

“Bij alles wat nieuw is, moeten partijen verkennen hoe je dat doet met elkaar. Zeker partijen zoals bouwers spreken een heel andere (vak)taal dan ontwerpende partijen. Dan gaat het erom dat je als partijen elkaar zo moet leren kennen dat je probeert te verplaatsen in de wereld van een ander. Deze samenwerkingsvorm vraagt van elke partij om over zijn eigen grenzen heen te kijken. Onze taak als VitaalZorgVast is zorgen alle partijen elkaar verstaan en dat tegelijkertijd het proces zo strak mogelijk verloopt. Als je doet wat je deed, vernieuw je niet. Je moet er voor openstaan dat vernieuwing een andere werkwijze nodig heeft, maar je krijgt er ook wat voor terug: waarde. In termen van besparing en het toevoegen van kwaliteit en dus waardevermeerdering, zeker ook in beleving en ervaringen voor de patiënt. En volgens mij is dat de manier waarop zorgvastgoed in de toekomst haar waarde behoudt en levert.”

Over Machteld Braunius

Machteld Braunius begon haar loopbaan als verpleegkundige. Dagelijks merkte ze hoe een goed ontworpen ziekenhuis resulteerde in korte loopafstanden en efficiënt werken. Als Intensive Care verpleegkundige stimuleerde ze het benutten van nieuwe technologie en als hoofdverpleegkundige en manager dacht ze na over het programma van eisen voor een nieuw ziekenhuis. Na een studie Bedrijfskunde berekende ze als directeur Financiën de kosten van een nieuw ziekenhuis en concludeerde: te weinig ‘value for money’. Dat moet beter kunnen! Inspiratie voor vernieuwend zorgvastgoed deed Machteld op toen ze als organisatie adviseur deel uitmaakte van de global healthcare advisory groep van Pricewaterhouse Coopers. Daar leerde ze dat een strategische visie en het zorg- en behandelingsconcept de fundamenten zijn voor onderscheidende huisvesting. Als medeoprichter van Vitaal ZorgVast is ze nu in de positie om het verschil te maken; om in nauwe samenwerking met de zorginstelling en samen met ervaren BAM-collega’s de beste huisvesting te realiseren.

Een stukje bedrijfskundige theorie

Deze vernieuwende aanpak van Vitaal ZorgVast heeft zijn roots onder andere in een stukje bedrijfskundige theorie. Waarde valt te behalen op onder andere economisch en sociaal-maatschappelijk vlak. ‘Nieuwe’ businessmodellen bestaan steeds vaker uit combinaties van deze waarden en gaan uit van wederkerigheid en profijt voor alle betrokkenen. Waardecreatie is het scheppen van (meer) waarde voor klanten, de eigen organisatie en andere betrokken partijen, op basis van nieuwe inzichten en door middel van co-creatie, een heroverweging van het bestaande businessmodel en continue aandacht voor innovatie. (Parbleu, 2012)